198
Vierter Abschnitt.
738
739
Feldzug Carls gegen die Sachsen.a Dritte Reise des Bonifacius
nach Rom.b
Einfall der Araber in die Provence, sie werden durch die An¬
näherung eines langobardischen Heeres verscheucht.11 Aufstand
namque sibimet mutuo consilio insiliunt. Mox Franci cum navibus et iaculis
armatoriis super eos insiliunt suffocantesque in aquis interimunt. Sicque
Franci triumphantes de hostibus praedam magnam et spolia capiunt, capta
multitudine captivorum cum duce victore regionem gotthicam depopulantur,
urbes famosissimas Nemausum, Agatem ac Biterris (Nismes, Ayde, Bezieres)
funditus muros ac moenia Carolus destruens — concremavit, suburbana et
castra illius regionis vastavit. Devicto adversariorum agmine — remeavit in
regionem suam, in terram Francorum ad solium principatus sui. Bei Nar-
bonne hatte Carl ein Beobachtungsheer zurückgelassen (gesta abb. font. c. 10),
! welches später zurückgezogen wurde. Breysig84. Vgl. Fauriel III, 163f.,
I Dorr 6f.
738 ! a) Ann. nazar. (u. a.) 738: Karlus intravit in Saxonia. Cont. Fred. 109:
Itemque rebellantibus Saxonibus paganissimis — Carolus dux commoto exer-
citu Francorum in loco ubi Lippia fluvius Rhenum amnem ingreditur (nahe
| bei Wesel) — transmeavit, maxima ex parte regionem illam dirissimam
stravit gentemque illam saevissimam ex parte tributarios esse praecepit atque
; quam plures obsides ab eis accepit sicque — victor remeavit ad propria.
J S. zu 744.
b) Ueber Bonif. dritte Reise nach Rom s. Will. V. Bon. c. 7 p. 456. Sein
Aufenthalt währte fast ein Jahr (non minimum anni spatium. Ebd.) und galt
wol hauptsächlich einer Beratung mit Gregor III. über die kirchlichen Ver¬
hältnisse Baierns, welche Bonif. kurz vorher auf einer Reise geprüft hatte
(ebd. 455). Er fand damals nur einen vom Papst geweihten Bischof in
Baiern (vgl. Gregors Brief bei Jaffe n. 38 p. 105) und überhaupt wenig Nei-
! gung zur Unterordnung unter die römische Hierarchie. Der Papst versah
i ihn wieder mit Empfehlungsbriefen (bei Jaffe n. 35 — 37), namentlich an die
Bischöfe in Baiern und Alamannien (bei Jalfe n. 37 p. 103), denen er auf¬
trägt zweimal jährlich eine Synode zu halten und dem Bonif. als päpstlichen
Vicar sich unterzuordnen. S. zu 739c.
739 a) Paul. Diac. hist. Lang. VI, 54: Iterato (nach Erwähnung des Feldzugs
von 737) Sarraceni Gallorum fines ingressi usque ad provinciam venerunt et
capta Arelate omnia circumquaque demoliti sunt. Tune Karolus legatos cum
muneribus ad Liutprandum regem (713 — 744)1 mittens, ab eo contra Sarra-
cenos auxilium poposcit. Qui nihil moratus cum omni Langobardorum
exercitu in eius adiutorium properavit. Quo comperto gens Sarracenorum
mox ab illis regionibus aufugit. Liutp. vero cum omni suo exercitu ad Ita-
liam rediit. Die fränkischen Quellen sagen hiervon nichts. Ueber das Jahr
vgl. Breysig 86 n. 3 und Veitmann de Caroli Mart, patriciatu p. 9 n. 4.
coll. p. 10 n. 4. Dass auch die italischen Grenzen durch die Araber bedroht
waren, zeigt das testamentum Abbonis bei Pard. n. 559 vom 5. Mai 739.
1) Wie freundschaftlich das Verhältnis zwischen beiden war, zeigt der Umstand, dass
Liutprand Karls Sohn Pippin 735 durch die Vollziehung der Haarabschneidung an Kindesstatt
angenommen hatte. Ebd. 53, Grimm K. A. 146. Sohm K. G. V. 549 n. 14.